سبد سهام یا پرتفو چیست؟ – بخش اول

در سال 1952، هری مارکوویز با انتشار مقاله ای تحت عنوان انتخاب پورتفوی در مجله دارایی به تجزیه و تحلیل سبد سهام در دنیای سرمایه گذاری بورس پرداخت. رویکردهای ارائه شده در مقاله وی دربرگیرنده ی تشکیل پرتفوی از طریق نرخ سود مورد انتظار، بازدهی، ریسک سهام فردی و روابط گردش مالی آن‌ها بوده است. تا قبل از انتشار این مقاله در بازارهای سهام، سرمایه گذاران به صورت جداگانه باید انواع سرمایه‌گذاری‌های انجام شده را بررسی می‌کردند و بدون در نظر گرفتن نحوه ارتباط هر سرمایه‌گذاری سود اوراق بهادار کسب شده را محاسبه می‌کردند. مارکوویز نشان داد که با در نظر گرفتن همبستگی بازدهی بین سهام‌ها از طریق پرتفوی به خوبی سبد سهام را مدیریت کرد.

سبد سهام به معنای نگه‌داری انواع مختلف اوراق بهادار مالی از جمله سهام، بدهی‌ها، اوراق بهادار دولتی، واحدها و سایر دارایی‌های مالی است. البته اصطلاح سبد سهام تنها به انواع مختلف دارایی‌های یک سرمایه‌گذار اشاره نمی‌کند، بلکه ترکیبی از دارایی‌های وی است که با دقت در یک چارچوب یکدست ترکیب شده است. سبد سهام عبارت است از تخصیص دارایی خود میان چندین سهم تا میزان ریسک سرمایه گذاری کاهش یابد. سرمایه‌ گذار در مورد وضعیت ثروت و سود کسب شده خود در سبد سهام باید تصمیم گیری کند. یک ضرب‌المثل قدیمی آمریکایی می‌گوید بهتر است تمام تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار ندهید. دقیقاً سبد سهام یا پرتفوی به این معناست. شما با قرار دادن تخم‌مرغ‌های خود در سبدهای مختلف میزان بازدهی و ریسک را می‌توانید مدیریت و کنترل کنید. هدف اصلی سبد سهام کاهش ریسک تنوع‌پذیری و افزایش سوددهی است.

سبد سهام ترکیبی از ابزارهای مختلف سرمایه گذاری است. ترکیبی از اوراق بهادار با ویژگی‌های مختلف ریسک بازدهی است. یک پرتفوی دربرگیرنده‌ی ثروت یا درآمد سرمایه گذار در یک دوره زمانی با دیدگاه مدیریت ریسک بازگشت سرمایه است. تجزیه و تحلیل ویژگی‌های ریسک بازگشت سرمایه در اوراق بهادار فردی در سبد سهام باعث می‌شود که بتوانید تغییرات زمانی صورت گرفته در معاملات اوراق بهادار را مشاهده کنید و برای ادامه فعالیت بر این اساس تصمیم گیری کنید. هدف از پرتفوی کاهش ریسک تنوع پذیری و به حداکثر رساندن سود قابل کسب است.

مدیریت سبد سهام یا مدیریت پرتفوی به معنای انتخاب اوراق بهادار و نظارت بر تغییرات مداوم آن‌ها با توجه به جذابیت عناصر بازار است. در واقع سبد سهام گزینه‌های انتخاب یا تجدید نظر در میان طیف گسترده از اوراق بهادار را به یک سرمایه‌ گذار نشان می‌دهد. مدیریت پرتفوی در برگیرنده برنامه ریزی، انتخاب، ساخت سبد سهام، بررسی و ارزیابی اوراق بهادار است. مهارت مدیریت سبد سهام بستگی زیادی به دستیابی و ایجاد تعادل بین اهداف امنیت سرمایه گذاری، جریان نقدینگی و سودآوری دارد.

زمان بندی یکی دیگر از مؤلفه‌های مهم در مدیریت سبد سهام است. در حالت ایدئال، سرمایه گذاران می‌خواهد سهام خود را با بالاترین قیمت بفروشند و با پایین‌ترین قیمت سهام بخرند. سرمایه گذار می‌تواند از روند صعودی و نزولی قیمت سهام در بازار برای کسب درآمد و سود بیشتر استفاده کند.
مدیریت سبد سهام تمام جنبه‌های مربوط به نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات مربوط به خرید و فروش را برای سرمایه گذار مشخص می‌کند. به‌این‌ترتیب سرمایه گذار از انتخاب بدهی در مقابل موجودی، رشد سرمایه، ایمنی حفظ سرمایه و سایر مصالحات تجاری برای به حداکثر رساندن سود در بازه ریسک مشخص شده آگاه می‌شود.

مدیریت سبد سهام هم هنر است و هم علم! دانش تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری و سیاست‌های اتخاذی، تطابق سرمایه با اهداف، تخصیص دارایی به افراد و نهاد‌ها و در نهایت متعادل‌سازی ریسک در مقابل عملکرد. همه موارد ذکر شده نیاز به دانش و اطلاعات کافی دارد.

در واقع مدیریت سبد سهام به انتخاب صحیح اوراق بهادار و معاملات مستمر آن‌ها به منظور بهینه‌سازی میزان بازدهی در راستای اهداف سرمایه گذاری اشاره دارد. این در حالی است که شما برای انتخاب بهترین اوراق بهادار در شرایط و وضعیت متغیر بازار نیاز به تخصص مالی دارید تا بتوانید بهترین و مطلوب‌ترین نتیجه را از بازار سهام به دست آورید. امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته، خدمات مدیریت سبد سهام ارائه می‌شود. ایده اصلی سرمایه‌گذاری در بازار بورس رونق سرمایه است، به همین دلیل شرکت‌های ارائه دهنده خدمات سعی دارند با ایجاد رقابت در فضای سرمایه‌گذاری بهترین خدمات را به مشتری با بالاترین سود ارائه دهند. در نتیجه همین روند مشتریان نیز تمایل دارند پس‌اندازهای خود را صرف سرمایه‌گذاری در بورس کنند.

مارکوویتز پیامدهای این واقعیت را تحلیل کرده است تا سود مورد نظر سرمایه‌گذاران به حداکثر برسد و در عین حال از ریسک‌های احتمالی جلوگیری شود. تمام این موارد پایه و اساس مدیریت علمی سبد سهام است. اگر چه سود مورد انتظار از یک پرتفوی مستقیماً با بازدهی مورد انتظار در اوراق بهادار در ارتباط است، اما به منظور کاهش ریسک‌های احتمالی نباید آگاهی از ریسک پذیری اوراق بهادار فردی را نادیده گرفت. ریسک‌پذیری پرتفوی بستگی به ویژگی‌های اوراق فردی و روابط بین اوراق بهادار دارد.
سبد سهام به سرمایه گذاران کمک می کند تا به صورت کارآمد و مؤثر سرمایه‌های خود را مدیریت کنند تا به اهداف مالی خود دست یابند. رشد سریع بازارهای سرمایه باعث شده است که دروازه‌های جدید سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران باز شود.

اهداف مدیریت سبد سهام

• امنیت: امنیت تنها شامل حفظ منبع اصلی سرمایه نیست، بلکه حفظ قدرت خرید نیز شامل امنیت می‌شود. امنیت به معنای محافظت از سرمایه گذاری در برابر ضرر و زیان ناشی از تغییرات در زمان مناسب است. برای تأمین امنیت، بررسی روندهای دقیق اقتصادی و صنعت ضروری است؛ به عبارت دیگر خطا در پرتفوی غیر قابل اجتناب است و تنوع‌پذیری در این زمینه خطرزاست. در هر صورت سرمایه‌گذار می‌خواهد منبع اصلی سرمایه خود را در امان نگه دارد.

• ثبات درآمد: به منظور تسهیل برنامه‌ریزی دقیق و منظم، سرمایه گذاری مجدد از منبع درآمد امری مهم است.

• رشد سرمایه: رشد سرمایه از طریق سرمایه گذاری مجدد در اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار جدید حاصل می‌شود. افزایش سرمایه یک اصل مهم در دنیای سرمایه گذاری بورس است. سرمایه گذاران همواره به دنبال رشد هستند که از طریق خرید اوراق بهادار و تغییرات قیمت در بازار سود بسیار بزرگی کسب می‌شود.

• بازاریابی: به کمک بازاریابی صحیح می‌توان اوراق بهاداری خریداری شده را به فروش گذاشت. این موضوع باعث افزایش انعطاف پذیری در سبد سهام سرمایه گذاری شده می‌شود.

• نقدینگی: برای سرمایه گذار مطلوب است که از فرصت‌های جذب سرمایه در بازار پیش رو استفاده کند.

• تنوع پذیری: هدف اصلی ساخت سبد سهام کاهش ریسک از دست رفتن سرمایه یا درآمد از طریق سرمایه گذاری در انواع مختلف اوراق بهادر در طیف وسیعی از صنایع است.

• مشوق‌های مالیاتی: بازدهی مؤثر سرمایه گذار از طریق سرمایه گذاری بستگی زیادی به وضعیت مالیاتی نیز دارد. با به حداقل رساندن کران مالیاتی، بازدهی تا حد مطلوبی بهبود می‌یابد. سرمایه گذاران معمولاً سعی می‌کنند بدهی‌های مالیاتی خود از طریق سرمایه گذاری را به حداقل برسانند. مدیر سبد سهام نیز فهرست درآمدهای سرمایه گذاری را با توجه به ریسک بازگشت سرمایه، پیامدهای مالیاتی و بازدهی آن برنامه ریزی می‌کند. برنامه‌های سرمایه گذاری بدون در نظر گرفتن پیامدهای مالیاتی ممکن است برای سرمایه گذار پر هزینه باشد.

فرآیند مدیریت سبد سهام

مدیریت سهام یک فرایند مستمر است که در برگیرنده کارهای اصلی به شرح زیر است:
• شناسایی اهداف، محدودیت‌ها و عملکرد سرمایه گذار
• توسعه و پیاده‌سازی استراتژی‌های مربوط به سیاست‌های سرمایه گذاری و فرموله سازی آن‌ها
• بررسی و نظارت بر عملکرد پرتفوی
• ارزیابی سبد سهام و تنظیم مجدد آن برای بازارهای آتی.

ایجاد سبد سهام

ایجاد سبد سهام به معنای تعیین دقیق ترکیبات پرتفوی است. این امر به تخصیص بودجه از میان دارایی‌های متنوع مالی برای سرمایه گذاری اشاره می‌کند. نظریه پرتفوی مربوط به اصول حاکم بر تخصیص منابع مالی است؛ بنابراین، هدف اصلی ما به حداقل رساندن ریسک تنوع پذیری در خرید و افزایش بازدهی است. تمام سرمایه‌گذاری‌های جای گزین باید به همراه میزان بازدهی و ریسک پیش بینی شده از قبل تعیین شود، به‌این‌ترتیب سرمایه گذار می‌تواند گزینه‌ای را انتخاب کند که به اهداف مالی‌اش نزدیک‌تر است.

یک مرحله بسیار مهم در ساخت سبد سهام ترکیب کردن دارایی است. ایجاد سبد سهام نیاز به دانش از جنبه‌های مختلف اوراق بهادار دارد. مؤلفه‌های ایجاد سهام می‌توان به تخصیص دارایی، امنیت انتخاب و ساختار آن‌ها اشاره کرد. تخصیص دارایی به معنای ترکیب کردن دارایی است. امنیت انتخاب به معنای انتخاب درست اوراق بهادار به منظور سود‌آوری است. ساختار نیز دربرگیرنده‌ی تنظیمات مربوط به هر اوراق بهادار است.

سرمایه گذاری بر روی اوراق بهادار در بازار بورس همواره با یک ریسک احتمالی همراه است. یک روش معمول برای کاهش ریسک پیروی از اصل تنوع است. تنوع به این معناست که به جای سرمایه گذاری بر روی یک یا دو نوع مشخص از اوراق بهادار، بر روی انواع مختلف اوراق بهادار در زمینه صنایع مختلف بتوان سرمایه گذاری کرد. متنوع سازی سود حاصل از بازدهی پیش بینی شده در سبد اوراق بهادار را تضمین می‌کند. ممکن است در مورد برخی از اوراق بهادار سود مورد نظر کسب نشود، اما در صورت زیان سود کسب شده از سایر اوراق بهادار جبران خسارت خواهد کرد.

بانک‌های تجاری یا مؤسسات مالی در درجه اول با ارائه خدمات مشاوره مالی و افزایش ثروت به مشتریان کمک می‌کنند. این امر به فعالیت‌های بانک‌های خصوصی در بازار سهام باز می‌گردد. بین یک بانک سرمایه‌گذاری و یک بانک تجاری یک تفاوت وجود دارد. بانک تجاری سرمایه خود را همانند یک مشتری در بازار سهام سرمایه گذاری می کند، حال آن‌که بانک سرمایه گذاری صرفاً اوراق بهادار شرکت‌ها را در راستای افزایش سرمایه خود توزیع می کند. معمولاً بانک‌های تجاری مجاز به انجام خدمات مدیریت سبد سهام و مشاوره در امور عمومی آن هستند.

مدیر سبد سهام به فردی گفته می‌شود که در مقابل دریافت حق‌العمل به سایر سرمایه گذاران تصمیمات سرمایه گذاری صحیح را اطلاع می کند؛ به عبارت دیگر یک متخصص مالی در زمینه مدیریت سرمایه گذاری است. معمولاً کار مدیریت سبد سهام توسط یک تیم کاری متشکل از تحلیل گران و محققان بازار سهام صورت می‌گیرد که در نهایت استراتژی سرمایه گذاری شکل می‌گیرد. انتخاب گزینه صحیح برای سرمایه گذاری، تخصیص منابع مالی برای هر صندوق و استفاده صحیح از ابزارهای مالی یا دارایی از جمله اصلی‌ترین کارهای مدیر سبد سهام است.

مدیر سبد سهام ایده‌های سرمایه‌گذاری را جمع‌آوری می‌کند، سپس با تجزیه و تحلیل ایده‌ها اقدام به خرید یا فروش می‌کند. کار اصلی مدیران پرتفوی دست‌یابی به اطلاعات مرتبط به هر سهام و تصمیم گیری برای خرید یا فروش سهام در زمان مناسب است. در طول روز مدیر سبد سهام مرتباً گزارش‌هایی را دریافت می‌کند، با مدیران در تماس است و وضعیت روز بازار برای سرمایه گذاری را به دقت بررسی خواهد کرد.